Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra trên toàn cầu, việc giảm thiểu phát thải từ mọi nguồn đã trở thành một nhu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, một thành phần quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm đang bị bỏ qua trong các chiến lược khí hậu của các quốc gia và doanh nghiệp, đó là hệ thống kho lạnh.
Theo một báo cáo gần đây của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp (FAO) cùng Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) vào năm 2024, sự thiếu hụt hệ thống làm lạnh hiệu quả đã dẫn đến tình trạng thất thoát 526 triệu tấn thực phẩm hàng năm. Điều này tương đương với 12% tổng sản lượng thực phẩm toàn cầu. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến an ninh lương thực mà còn có tác động tiêu cực đến thu nhập của 470 triệu nông dân quy mô nhỏ, làm giảm 15% thu nhập của họ.
Hệ thống kho lạnh là một trong những yếu tố tiêu thụ năng lượng đáng kể. Ước tính, chúng chiếm từ 60-70% tổng lượng điện năng tiêu thụ của các cơ sở lưu trữ lạnh. Trên quy mô toàn cầu, các kho lạnh tiêu thụ khoảng 5% tổng nhu cầu năng lượng và đóng góp 2,5% vào tổng lượng khí thải nhà kính. Phát thải từ các kho lạnh diễn ra qua hai kênh chính: phát thải gián tiếp từ việc tiêu thụ điện năng và phát thải trực tiếp từ sự rò rỉ của các chất làm lạnh HFC.
Ở Việt Nam, ngành logistics kho lạnh dự kiến sẽ đạt 295 triệu USD vào năm 2025 với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 12%. Tuy nhiên, sự phát triển này vẫn còn nhiều hạn chế về tính bền vững. Để chuyển đổi hệ thống kho lạnh hướng tới tính bền vững, cần có một cách tiếp cận tích hợp bao gồm công nghệ, chính sách và tài chính.
Về mặt công nghệ, các giải pháp làm lạnh có chỉ số GWP (tiềm năng nóng lên toàn cầu) thấp đang trở thành xu thế chủ đạo. Về chính sách, các quốc gia cần thiết ban hành các tiêu chuẩn cho “kho lạnh xanh”, tích hợp cả yêu cầu về hiệu suất năng lượng và loại chất làm lạnh được sử dụng. Về tài chính, nhiều cơ chế đang được phát triển để hỗ trợ việc chuyển đổi sang “kho lạnh xanh”, bao gồm các khoản vay xanh, trái phiếu liên kết ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị), và mô hình Cooling-as-a-Service (CaaS) – Dịch vụ làm lạnh như một dịch vụ.
Việt Nam có thể rút kinh nghiệm từ châu Âu trong việc thiết lập tiêu chuẩn “kho lạnh xanh”. Hơn nữa, cần có sự phối hợp liên ngành để các cơ chế tài chính có thể phát huy hiệu quả, hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang một hệ thống kho lạnh bền vững.