Trong thập kỷ qua, đất thương mại dịch vụ đã trở thành một nguồn lực sinh lời hiệu quả hơn đất ở, với mức tăng trưởng đáng kinh ngạc hơn 100%, đạt trên 50.000 ha. Tuy nhiên, đằng sau sự hấp dẫn này là những vấn đề pháp lý nan giải, đặc biệt là về thời hạn sử dụng và hình thức trả tiền thuê đất, đang kìm hãm sự phát triển của loại hình bất động sản này.
TS. Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, cho biết đất thương mại dịch vụ đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại, phát triển dịch vụ, thương mại, đô thị hóa và hội nhập. Ở các quốc gia phát triển, đất thương mại dịch vụ được quy hoạch một cách bài bản và sử dụng hiệu quả để hình thành nên các trung tâm tài chính, dịch vụ logistics, hạ tầng tiêu dùng – giải trí, khu phức hợp thương mại – lưu trú – giáo dục – y tế…
Ở Việt Nam, mặc dù đã xuất hiện nhiều mô hình sáng tạo trên đất thương mại dịch vụ như shophouse, condotel, officetel, trung tâm thương mại, tổ hợp logistics…, nhưng đất thương mại dịch vụ vẫn còn nhiều hạn chế. GS. TS. Hoàng Văn Cường, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, phân tích đất ở chủ yếu phục vụ nhu cầu chỗ ở, có thể tạo ra giá trị sử dụng, nhưng khả năng sinh lợi kinh tế là hạn chế. Còn đất thương mại dịch vụ thì tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất, tạo việc làm, đóng góp ngân sách, góp phần hình thành các trung tâm kinh tế phát triển sôi động.
Tuy nhiên, đất thương mại dịch vụ cũng đối mặt với nhiều thách thức. PGS. TS. Nguyễn Quang Tuyến, Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội, cho biết về đất thương mại dịch vụ, Luật Đất đai 2024 có Điều 206 quy định về loại đất này, được xếp vào nhóm đất phi nông nghiệp. Tuy nhiên, vẫn phải dẫn chiếu những điều khoản khác, bởi đất thương mại dịch vụ thuộc nhóm đất phi nông nghiệp.
Ông Nguyễn Kiệt, Giám đốc Khối Tài chính Kinh doanh Tập đoàn Bcons, chia sẻ thực tế về vướng mắc về pháp lý và thực thi khi triển khai các dự án thương mại dịch vụ. Thông tin pháp lý chưa thực sự rõ ràng khiến khách hàng còn rất dè dặt khi mua loại hình bất động sản này. Họ lo ngại căn hộ thương mại dịch vụ không được cấp sổ hồng, hoặc có thì cũng chỉ có thời hạn 50 năm, không phải sở hữu lâu dài như căn hộ ở.
Để tháo gỡ những vướng mắc này, TS. Nguyễn Văn Khôi kiến nghị cần sửa đổi, bổ sung các quy định về thời hạn sử dụng đất, điều kiện gia hạn, chuyển nhượng, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất… cho sản phẩm hình thành trên đất thương mại dịch vụ. Đồng thời, đề xuất xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng cho các mô hình bất động sản mới như officetel, condotel, nhà phố thương mại… nhằm tháo gỡ rào cản tâm lý và tạo thuận lợi cho đầu tư.
Việc hoàn thiện khung pháp lý cho đất thương mại dịch vụ không chỉ giúp khai thác hiệu quả nguồn lực đất đai mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của thị trường bất động sản và nền kinh tế. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng để xây dựng một môi trường đầu tư lành mạnh và minh bạch.
Trước những thách thức và cơ hội đan xen, việc tìm kiếm giải pháp toàn diện và phù hợp cho đất thương mại dịch vụ đang trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Một hành lang pháp lý rõ ràng và thông thoáng sẽ là chìa khóa để mở ra tiềm năng của loại hình bất động sản này, từ đó góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
Cuối cùng, để tạo ra sự chuyển biến tích cực trên thị trường bất động sản và kinh tế Việt Nam, cần có sự chung tay của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và nhà đầu tư trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về đất đai nói chung và đất thương mại dịch vụ nói riêng.