Ở xã Ngọc Tố, thành phố Cần Thơ, anh Lý Minh Tâm, 27 tuổi, người dân tộc Khmer, đã và đang âm thầm gìn giữ âm sắc truyền thống từ nhạc ngũ âm trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào Khmer. Với tình yêu sâu sắc đối với âm nhạc truyền thống, anh Tâm đã trở thành một phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Khmer.

Anh Tâm sinh ra trong một gia đình yêu nghệ thuật truyền thống Khmer, và từ nhỏ đã được nuôi dưỡng bằng những âm thanh ngũ âm vang lên từ ngôi chùa trong phum sóc. Những âm thanh ấy đã để lại ấn tượng sâu sắc trong anh, và anh đã học theo và ao ước được chơi một lần. Năm lên 11 tuổi, anh đã được tiếp xúc với dàn nhạc ngũ âm, loại nhạc cụ truyền thống Khmer được hợp thành bởi 5 bộ nhạc, được làm từ 5 loại chất liệu khác nhau tạo nên 5 âm sắc riêng biệt gồm: Bộ đồng, bộ sắt, bộ mộc, bộ hơi và bộ da.

Với tình yêu sâu sắc và sự kiên trì, chỉ trong một thời gian ngắn, anh Tâm đã chơi thành thạo và được chọn vào đội nhạc ngũ âm của chùa Khmer tại địa phương. Anh đã có cơ hội được theo đoàn đi biểu diễn khắp nơi mỗi khi có lễ hội, và cảm giác được hòa mình vào những bản nhạc dân gian từ các nhạc cụ ngũ âm trong lễ hội truyền thống Khmer là điều khiến anh thấy mình là một phần của văn hóa dân tộc mình.

Không chỉ là người biểu diễn, khoảng 4 năm nay, anh Tâm còn trở thành người gieo mầm âm nhạc khi trực tiếp dạy nhạc ngũ âm cho các em nhỏ tại các chùa Khmer trong địa phương. Những lớp học diễn ra đều đặn vào các dịp nghỉ hè, buổi tối hay dịp cuối tuần, thu hút các em nhỏ, thanh thiếu niên Khmer yêu âm nhạc truyền thống tham gia.

Anh Tâm không chỉ dừng lại ở việc truyền dạy, mà còn nghiên cứu, tìm tòi về quy trình làm ra nhạc cụ ngũ âm. Từ việc chọn loại gỗ, tre phù hợp, xử lý mặt trống đến cân chỉnh âm thanh, tất cả đều được anh tỉ mỉ. Bằng sự tâm huyết và tình yêu nhạc cụ truyền thống, anh Tâm đã tự học tập, tự tìm hiểu và tự chế tác thành công 4 loại nhạc cụ trong dàn ngũ âm, gồm: Rôneat Ek, Rôneat Thung, Rôneat Đek và trống.

Những đóng góp của anh Lý Minh Tâm trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Khmer đã giúp giữ gìn và lan tỏa bền vững trong cộng đồng dân tộc Khmer. Giữa nhịp sống hiện đại ngày càng hối hả, việc một người trẻ dành trọn tâm huyết cho nhạc cụ truyền thống như anh Lý Minh Tâm đã giúp bản sắc Khmer không chỉ được gìn giữ, mà còn tiếp tục được lan tỏa.

Tính phổ quát và tính đặc thù – mối quan hệ biện chứng trong văn chương luôn là một chủ đề thú vị và phức tạp trong lĩnh vực văn học. Hai yếu tố này luôn song hành và không thể tách rời trong quá trình sáng tác và đánh giá văn chương. Việc tìm kiếm và khám phá những giá trị phổ quát trong văn chương là một nhu cầu thiết yếu, giúp người đọc nhận ra sự tương đồng và kết nối giữa các cá nhân và cộng đồng.

Tuy nhiên, nếu chỉ tập trung vào tính phổ quát mà bỏ qua tính đặc thù, giá trị của văn chương sẽ trở nên chung chung và thiếu sức sống. Văn chương sẽ không thể chạm đến trái tim của người đọc nếu không có sự kết nối với những trải nghiệm và cảm xúc riêng biệt của từng cá nhân và cộng đồng. Ngược lại, nếu chỉ chăm chú vào tính đặc thù, văn chương sẽ trở nên khép kín và tự trị, khó có thể kết nối với cộng đồng nhân loại và chia sẻ những giá trị phổ quát.

Để đạt được sự cân bằng giữa tính phổ quát và tính đặc thù, các nhà văn cần phải tìm được cách thể hiện cái phổ quát thông qua cái riêng và cái đặc thù của mỗi cá nhân và cộng đồng. Chỉ khi có sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố này, văn chương mới có thể đạt đến giá trị chân thực và sâu sắc. Các nhà văn như Nguyễn Trung Thành, Nguyễn Bình Phương, và Trương Đăng Dung đã thể hiện một cách xuất sắc mối quan hệ này trong tác phẩm của mình.

Trong Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành, cụ Mết đã nói lên chân lý của việc cần phải tiến hành bạo lực cách mạng: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”. Đó là một sự lựa chọn dựa trên điều kiện cụ thể của dân tộc, nhằm bảo vệ hòa bình và tự do. Còn trong tiểu thuyết của Nguyễn Bình Phương, cái ác được xem xét trong bối cảnh cụ thể của cuộc chiến tranh, của những xung đột văn hóa – xã hội Việt Nam. Qua đó, tác giả thể hiện một cách sâu sắc và đa chiều về bản chất của con người.

Tương tự, trong thơ Trương Đăng Dung, người đọc nhận ra nhiều phạm trù phổ quát gắn với nhân loại nói chung. Nhưng, nỗi bất an của tồn tại người trong nhiều tác phẩm của ông phải được kích hoạt từ chính cuộc đời, thân phận một người Việt Nam, sinh ra ở một vùng trũng về văn minh, trong một thời đại đầy khắc nghiệt của chiến tranh, bệnh tật, đói nghèo… Từ “sự tồn sinh cá nhân” ấy, qua những ưu tư nghiêm khắc, cái phổ quát mới có da thịt và linh hồn để không trở nên mơ hồ, rỗng nghĩa.

Như vậy, tính phổ quát và tính đặc thù là hai mặt không thể thiếu trong văn chương. Khi văn chương biết kết hợp và hài hòa hai yếu tố này, nó sẽ tạo ra những tác phẩm có giá trị sâu sắc, có thể chạm đến trái tim của người đọc và để lại dấu ấn lâu dài trong lòng họ.