Việc thu phí tham quan di tích lịch sử đang trở thành một vấn đề xã hội nóng hổi, nhận được nhiều ý kiến trái chiều từ công chúng. Một mặt, nhiều người ủng hộ việc thu phí như một giải pháp cần thiết để bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích lịch sử. Mặt khác, không ít người phản đối, cho rằng những di tích này là tài sản tinh thần chung của dân tộc, không thể bị lợi dụng để mua bán.

Khu di tích Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, là một điển hình của những thách thức trong việc quản lý và bảo tồn di tích lịch sử. Nằm cách Hà Tĩnh chỉ 5 km, khu di tích này mỗi năm đón hàng chục nghìn lượt khách đến dâng hương, tưởng niệm và tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh tại đây. Tuy nhiên, việc vận hành và bảo quản khu di tích do Ban Quản lý thuộc Tỉnh đoàn Hà Tĩnh phụ trách đang gặp phải nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực tài chính.

Một tấm vé tham quan không chỉ đơn thuần là một khoản thu nhỏ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát huy giá trị của di tích. Ở nhiều quốc gia trên thế giới, việc thu phí tham quan di tích là nguồn thu chính để duy trì hoạt động và thực hiện các công tác bảo tồn. Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc thu phí tham quan thường vấp phải sự phản ứng từ dư luận, một phần do thiếu minh bạch trong việc quản lý và sử dụng nguồn thu.

Để việc thu phí tham quan di tích trở nên hợp lý và nhận được sự đồng thuận của xã hội, cần đảm bảo một số nguyên tắc cơ bản. Trước hết, mục đích thu phí cần được minh bạch, công khai, cùng với đó là việc công khai nguồn thu và cách thức chi tiêu cho các hoạt động bảo tồn và phát triển di tích. Ngoài ra, cần có các chính sách miễn, giảm phí linh hoạt và nhân văn đối với các đối tượng như cựu chiến binh, người có công với cách mạng, người khuyết tật, trẻ em, học sinh – sinh viên, cũng như cư dân địa phương.

Cuối cùng, cần có một cái nhìn linh hoạt và thấu đáo để việc thu phí tham quan không trở thành rào cản mà trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa ký ức và trách nhiệm gìn giữ di sản của thế hệ hôm nay dành cho tương lai. Chỉ khi đạt được sự cân bằng và thấu hiểu, việc thu phí tham quan di tích mới có thể được thực hiện một cách hiệu quả và nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ cộng đồng.

Ngày 29/7, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa đã có báo cáo gửi UBND tỉnh liên quan đến đề xuất trưng dụng biệt thự trong di tích lầu Bảo Đại làm chỗ ở cho cán bộ Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh. Báo cáo nhấn mạnh rằng đề xuất này là thiếu sót và chưa phù hợp với quy định pháp luật hiện hành về quản lý, sử dụng di tích.

Trước đó, vào ngày 7/7, Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh Khánh Hòa đã có văn bản gửi Công ty CP Đầu tư Khánh Hà (thuộc Tập đoàn Hà Đô, chủ đầu tư dự án biệt thự Cầu Đá, phường Nha Trang) về việc trưng dụng tạm thời 2 phòng tại căn biệt thự Vọng Nguyệt của khu di tích biệt thự Cầu Đá làm chỗ ở cho hai cán bộ thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh. Tuy nhiên, sau khi rà soát, Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh nhận thấy đề nghị trên chưa phù hợp và đã có công văn thu hồi đề nghị trên vào ngày 9/7.

Lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa cho biết, việc Trung tâm Bảo tồn di tích có công văn đề xuất trên là thiếu sót, chưa xin ý kiến lãnh đạo sở. Sở đã yêu cầu Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm các cá nhân, tập thể liên quan để xảy ra các sai sót, làm ảnh hưởng không tốt đến dư luận xã hội.

Được biết, di tích biệt thự Cầu Đá gồm 5 căn biệt thự được xây dựng từ năm 1923, đặt tên theo các loài cây, loài hoa trồng xung quanh mỗi biệt thự. Người Pháp đã giao cho Bảo Đại sử dụng 2 căn biệt thự có tên Xương Rồng và Bông Sứ để làm nơi ở của vua và hoàng hậu Nam Phương mỗi lần đến Nha Trang nghỉ dưỡng. Chính vì thế, người dân địa phương quen gọi là lầu Bảo Đại.

Đến năm 1954, biệt thự Xương Rồng đổi tên thành Nghinh Phong và biệt thự Bông Sứ đổi tên thành Vọng Nguyệt. Sau năm 1975, các căn biệt thự này được sử dụng thành khu nghỉ mát cho du khách. Từ năm 2002, khu biệt thự Cầu Đá do Tổng Công ty Khánh Việt (Khánh Hòa) quản lý và sử dụng. Sau đó, Tổng Công ty Khánh Việt liên doanh với Tập đoàn Hà Đô (Hà Nội) thành lập Công ty CP đầu tư Khánh Hà để thực hiện dự án Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại. 5 biệt thự cổ trên cũng thuộc sở hữu của dự án và doanh nghiệp sẽ cải tạo để cho thuê, phục vụ kinh doanh du lịch.

Lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khẳng định sẽ tăng cường công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích, đảm bảo các hoạt động tại khu di tích biệt thự Cầu Đá tuân thủ đúng quy định pháp luật và phù hợp với giá trị lịch sử, văn hóa của di tích.

Hiện tại, dự án Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại đang được triển khai, với kế hoạch bảo tồn và phát huy giá trị của các biệt thự cổ. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa sẽ tiếp tục giám sát và hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện đúng các quy định về bảo tồn di tích, đảm bảo phát triển du lịch bền vững và tôn vinh giá trị văn hóa, lịch sử của khu di tích biệt thự Cầu Đá.

Trong thời gian tới, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa sẽ tiếp tục phối hợp với các đơn vị liên quan để hoàn thiện các thủ tục, triển khai các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di tích, đảm bảo khu di tích biệt thự Cầu Đá trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn và là nơi bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử của tỉnh Khánh Hòa.