Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, gần đây đã lên tiếng cảnh báo về việc học sinh, sinh viên trở thành mục tiêu của các vụ lừa đảo ‘bắt cóc online’ với thủ đoạn ngày càng tinh vi. Theo ông Hiếu, tâm lý của học sinh, sinh viên thường sợ quyền lực, nể danh tiếng và thiếu khả năng kiểm chứng thực tế. Điều này khiến các em dễ dàng hoảng loạn và làm theo yêu cầu của kẻ xấu khi đối mặt với một người xưng công an.

Từ khoảng một tháng trở lại đây, nhiều vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhắm vào học sinh, sinh viên đã được báo cáo, với thủ đoạn giả mạo cán bộ công an, đe dọa ‘con mồi’ để buộc phải chuyển tiền. Các đối tượng lừa đảo thường sử dụng kịch bản mồi dẫn như: ‘Em có liên quan đến một vụ án’, ‘Chúng tôi cần xác minh tài khoản của em có bị hacker lợi dụng hay không’, ‘Chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội’. Ông Hiếu phân tích, khi một người xưng danh công an, nói giọng nghiêm nghị, dùng từ chuyên môn, đe dọa về ‘hồ sơ’, ‘đường dây rửa tiền’, ‘có lệnh triệu tập’… thì nạn nhân lập tức rơi vào trạng thái hoảng loạn.

Cũng theo vị chuyên gia, các đối tượng thường dùng các thủ đoạn như yêu cầu nạn nhân tải ứng dụng, gửi ảnh CCCD, thậm chí bỏ nhà ra đi. Một số trường hợp, các đối tượng còn yêu cầu nạn nhân chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội. Ông Hiếu chỉ ra một số dấu hiệu nhận biết trẻ có thể đang bị kẻ xấu thao túng, như: sự thay đổi hành vi, cảm xúc và thói quen sử dụng thiết bị số; trẻ bắt đầu giấu diếm nội dung trò chuyện, đổi mật khẩu, lén lút nhắn tin về đêm…

Ông Hiếu cũng kiến nghị các phụ huynh hãy đồng hành cùng con thay vì kiểm soát cứng nhắc, còn nhà trường hãy chủ động giáo dục kỹ năng sống số như một môn học bắt buộc. Trong khi đó, cơ quan chức năng cần xây dựng kênh tiếp nhận tố giác thân thiện, dễ tiếp cận với học sinh, sinh viên. Kỹ năng sống số là một trong những giải pháp quan trọng giúp học sinh, sinh viên tránh xa các vụ lừa đảo online.

Là một chuyên gia trong lĩnh vực luật, luật sư Trần Tuấn Anh, Công ty luật Minh Bạch, cũng cho rằng, nhà trường và gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ học sinh, sinh viên khỏi những chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi. Ông Tuấn Anh kiến nghị, gia đình cần dành thời gian quan tâm đến con cái nhiều hơn, không chỉ là kiểm soát thiết bị điện tử, mà quan trọng hơn là xây dựng sự tin tưởng, để khi có điều bất thường xảy ra, con cái sẵn sàng chia sẻ và hỏi ý kiến cha mẹ.

Từ góc độ của mình, luật sư Tuấn Anh cũng đề xuất các nhà trường cần trang bị kiến thức chuyên môn, cần lồng ghép giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng nhận diện và phòng tránh lừa đảo công nghệ cao vào trong các buổi sinh hoạt, tiết học. Điều này sẽ giúp học sinh, sinh viên có thể nhận biết và tránh xa các thủ đoạn lừa đảo online. Để biết thêm thông tin về phòng chống lừa đảo trực tuyến, bạn có thể tham khảo thêm các nguồn thông tin khác.

Cuối cùng, việc phòng chống lừa đảo online cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và cơ quan chức năng. Chỉ khi có sự chung tay của cả cộng đồng, chúng ta mới có thể giảm thiểu và loại bỏ các vụ lừa đảo online nhắm vào học sinh, sinh viên.

Thời gian gần đây, Công an thành phố Hồ Chí Minh đã triệt phá nhiều vụ ‘bắt cóc online’ – hình thức tội phạm mới và tinh vi. Nạn nhân bị các đối tượng xấu chi phối qua điện thoại và mạng internet mà không cần gặp mặt trực tiếp, dẫn đến tự cô lập và bị tống tiền. Xu hướng tội phạm này đang có tính chất tinh vi và nguy hiểm, đòi hỏi sự cảnh giác cao độ từ cộng đồng.

Thủ đoạn tinh vi của ‘bắt cóc online’

Ngày 24-7, một nam sinh viên ở phường Diên Hồng, quận 10, TP.HCM, nhận cuộc gọi từ người tự xưng là shipper. Ngay sau đó, đối tượng khác liên lạc qua Zalo, hù dọa nam sinh này liên quan đến việc buôn ma túy và rửa tiền, khiến em hoảng sợ nghe theo lời chúng. ‘Từ cuộc gọi video call gặp anh đội trưởng thì em được yêu cầu chuyển qua Zoom, và trong Zoom có 3 người gồm em và một anh được giới thiệu là bên công an, một anh bên viện kiểm sát khiến em càng tin những gì họ nói’, nam sinh kể lại. Từ đó, chúng bắt nạn nhân chuyển tiền, sau đó điều khiển em từ phường Diên Hồng đi nhiều nơi, rồi đến nhà nghỉ thuộc xã Củ Chi. Tại đây, chúng lừa lấy tài khoản mạng xã hội và số điện thoại người thân để tống tiền 150 triệu đồng.

Với thủ đoạn tương tự, ngày 25-7, nữ sinh viên từ Khánh Hòa cũng bị đối tượng giả danh công an cáo buộc liên quan rửa tiền, yêu cầu chuyển 150 triệu đồng để ‘chứng minh vô tội’. Các đối tượng điều nạn nhân đến khách sạn ở phường Hòa Hưng, buộc tự nhốt trong phòng. ‘Con tham gia cuộc gọi video call rồi một lát sau mấy chú đó nói cần kiểm tra cơ thể, nói con phải cởi hết đồ ra, hình như là có quay lại, vẫn là ở trong cuộc họp ở trong Zoom đó. Rồi sau đó mấy chú lấy video đó dọa bắt mẹ con gửi thêm tiền’, nữ sinh kể lại.

Giải cứu kịp thời

Vào tối 25-7, bà T. đến Công an phường Hòa Hưng trình báo về việc con gái là em Q. (sinh năm 2007) bị mất liên lạc, có dấu hiệu bị khống chế. Trước đó vài giờ, em Q. đang uống nước tại quán cà phê trên đường Hòa Hưng thì nhận điện thoại từ người lạ. Nghe xong, Q. đi đâu không rõ, sau đó mất liên lạc. Một người liên lạc với bà T. bằng tài khoản Zalo của Q., cho biết đã bắt cóc con bà, chuẩn bị đưa qua Campuchia, yêu cầu chuyển tiền chuộc. Quá hoảng sợ, bà T. chuyển 17 triệu đồng vào tài khoản ngân hàng của Q. Tiếp đó bà liên tiếp nhận cuộc gọi từ nhiều người lạ yêu cầu tiếp tục chuyển tiền, nên đến công an trình báo.

Theo Đội hình sự đặc nhiệm (Đội 2), Phòng cảnh sát hình sự, Công an thành phố Hồ Chí Minh, đến 19h cùng ngày, lực lượng chức năng đã phát hiện em Q. đang ở một mình trong khách sạn trên đường Trần Văn Đang. Làm việc với công an, nữ sinh cho biết nhận điện thoại từ người tự xưng là công an, nói thông tin cá nhân của Q. bị lộ, có người sử dụng để tạo tài khoản rửa tiền. Để chứng minh mình không liên quan tội phạm, Q. phải chuyển 150 triệu đồng. Do quá sợ hãi, Q. đã chuyển trước 10 triệu đồng. Đối tượng yêu cầu Q. phải giữ bí mật với mọi người, kể cả cha mẹ, phải di chuyển nhiều nơi, thuê khách sạn ở một mình.

Trung tá Nguyễn Hoàng Lâm, trưởng Công an phường Diên Hồng, cho biết: ‘Sau khi các vụ việc xảy ra, chúng tôi tổ chức tuyên truyền cho khu phố và các hệ thống chính trị trên địa bàn. Chính bản thân tôi cũng yêu cầu các trưởng khu phố, hệ thống chính trị cần tuyên truyền đây là thủ đoạn mới nhất của tội phạm’. Cơ quan công an khuyến cáo học sinh, sinh viên cần thường xuyên cập nhật thông tin về các loại tội phạm trực tuyến, đồng thời nhà trường, gia đình phải quan tâm, hướng dẫn để các em có giải pháp đúng đắn khi gặp sự cố.

Dấu hiệu nhận biết của dạng thức lừa đảo ‘bắt cóc online’

Một thủ đoạn lừa đảo tinh vi đang gia tăng gần đây là gọi điện giả danh cơ quan chức năng để ‘bắt cóc online’ tinh thần nạn nhân. Các đối tượng thường tự xưng là công an, viện kiểm sát hoặc tòa án, thông báo rằng người nghe liên quan đến các vụ án ma túy, rửa tiền. Tiếp theo đó, chúng yêu cầu chuyển tiền để ‘chứng minh vô tội’ và đe dọa sẽ bắt giữ bí mật, không được thông báo cho gia đình hay người thân. Thiếu tá Châu Thị Kim Ngọc, Phòng cảnh sát hình sự Công an TP.HCM, khuyến cáo: ‘Các em không làm gì sai thì không có gì phải sợ. Cơ quan công an không làm việc qua điện thoại, không yêu cầu chuyển khoản, không gửi lệnh bắt qua điện thoại. Hãy bình tĩnh, xử lý tự tin và báo ngay cho cơ quan công an gần nhất’.

Công an phường Việt Hưng, Hà Nội, phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự – Công an TP Hà Nội vừa can thiệp thành công một vụ lừa đảo “bắt cóc online”, giải cứu một thanh niên 18 tuổi bị lừa đảo và ép buộc gia đình chuyển tiền chuộc.

Sự việc bắt đầu vào chiều ngày 23/7 khi cháu X., 18 tuổi, nhận được một cuộc gọi từ một người tự xưng là công an, thông báo rằng cháu có liên quan đến một vụ án rửa tiền. Đối tượng sau đó yêu cầu cháu cài đặt phần mềm Zoom Workplace để “làm việc trực tuyến”. Cháu X. được yêu cầu kê khai tài sản để phục vụ công tác điều tra.

Khi biết cháu không có tiền, đối tượng đã hướng dẫn cháu giả vờ bị bắt cóc để yêu cầu tiền từ gia đình. Cháu X. được chỉ dẫn đến thuê phòng tại một khách sạn và không được nghe bất kỳ cuộc gọi nào khác ngoài những cuộc gọi “phục vụ điều tra”. Đối tượng còn yêu cầu cháu gọi điện về nhà, yêu cầu gia đình chuyển khoản 300 triệu đồng để “chuộc người”.

Nhận được trình báo từ gia đình, Công an phường Việt Hưng đã nhanh chóng phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự – Công an TP Hà Nội và các đơn vị chức năng vào cuộc xác minh. Đến khoảng 18h45 cùng ngày, lực lượng công an đã phát hiện cháu X. đang ở một mình trong khách sạn. Sau khi được cán bộ công an giải thích, cháu mới nhận ra mình bị lừa đảo.

Công an TP Hà Nội đã khuyến cáo người dân cần nâng cao tinh thần cảnh giác và chủ động tuyên truyền cho người thân, bạn bè về phương thức, thủ đoạn của loại tội phạm này. Cơ quan công an sẽ trực tiếp gửi giấy mời, giấy triệu tập hoặc thông qua công an địa phương khi làm việc với người dân, và tuyệt đối không yêu cầu người dân chuyển tiền qua điện thoại hoặc cài đặt phần mềm để “phục vụ điều tra”.

Nhà trường cần tăng cường tuyên truyền, cảnh báo các thủ đoạn lừa đảo cho học sinh, sinh viên nhằm nâng cao nhận thức và khả năng phòng, chống tội phạm. Học sinh, sinh viên và người trẻ cần trang bị kỹ năng nhận diện các chiêu trò lừa đảo tinh vi. Khi phát hiện những trường hợp có dấu hiệu lừa đảo tương tự, người dân cần nhanh chóng báo ngay cho cơ quan công an nơi gần nhất.

Gần đây, tại các tỉnh giáp ranh Campuchia, một loạt vụ việc lừa đảo chiếm đoạt tài sản đã được ghi nhận với thủ đoạn giả danh công an, dàn dựng cảnh “bắt cóc ảo” để tống tiền người thân của nạn nhân. Những đối tượng thực hiện các vụ lừa đảo này thường nhắm tới học sinh, sinh viên và những người trẻ tuổi, lợi dụng tâm lý hoang mang và sự thiếu kinh nghiệm của họ để thực hiện các hành vi lừa đảo và chiếm đoạt tài sản.

Thủ đoạn của những kẻ lừa đảo ngày càng trở nên tinh vi và phức tạp. Ban đầu, chúng giả danh là cán bộ công an, gọi điện cho nạn nhân và thông báo rằng họ liên quan đến một vụ án liên quan đến ma túy hoặc rửa tiền. Tiếp theo, chúng yêu cầu nạn nhân tải ứng dụng ‘Zoom Workplace’ để tham gia vào một cuộc “làm việc trực tuyến”. Mục đích thực sự của việc này là để chiếm quyền kiểm soát điện thoại của nạn nhân.

Sau khi chiếm quyền kiểm soát điện thoại, những kẻ lừa đảo sẽ dẫn dụ nạn nhân đến khách sạn hoặc nhà trọ, yêu cầu họ giữ bí mật và không liên lạc với gia đình hoặc bạn bè. Chúng sẽ dàn dựng cảnh bị bắt giữ bằng cách ép nạn nhân chụp ảnh như bị trói, bị khống chế và gửi về cho người thân. Những hình ảnh này được sử dụng để tạo ra một kịch bản “bắt cóc ảo”, gây ra sự hoang mang và lo lắng cho người thân của nạn nhân.

Cuối cùng, những kẻ lừa đảo sẽ sử dụng tài khoản mạng xã hội của nạn nhân để nhắn tin, gọi điện cho người thân yêu cầu chuyển tiền chuộc. Những kẻ lừa đảo thường sử dụng nhiều tài khoản ngân hàng khác nhau để nhận tiền, khiến việc truy vết và thu hồi tiền trở nên khó khăn.

Trước tình hình này, khuyến cáo người dân cần có biện pháp phòng ngừa để bảo vệ mình và người thân. Cụ thể, người dân không nên làm theo hướng dẫn từ số điện thoại lạ, đặc biệt khi có yêu cầu tải ứng dụng, cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền. Người dân cũng nên xác minh rõ ràng danh tính và mục đích của đối tượng trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch nào.

Nếu phát hiện dấu hiệu bất thường hoặc nghi ngờ bị lừa đảo, người dân cần báo ngay cho cơ quan công an địa phương để được hỗ trợ và hướng dẫn. Ngoài ra, cần tăng cường tuyên truyền tại các trường học, khu dân cư, đặc biệt với học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông về các thủ đoạn lừa đảo và cách phòng ngừa.

Người dân cần cảnh giác trước mọi cuộc gọi, tin nhắn mạo danh và không để sự hoảng loạn khiến bạn trở thành nạn nhân. Hãy chia sẻ thông tin này đến người thân, bạn bè để cùng nhau ngăn chặn tội phạm công nghệ cao đang ngày càng tinh vi và nguy hiểm. Liên hệ với Bộ Công an hoặc chính quyền địa phương để được hỗ trợ và tư vấn thêm.