Ngành xây dựng đang đứng trước một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với việc tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để bảo vệ môi trường và đảm bảo sự phát triển bền vững.

Trong bối cảnh đó, vật liệu xây dựng phát thải âm (carbon-negative materials) đã trở thành một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường. Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Xu hướng này không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh, nơi mà các báo cáo ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng.

Cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép. Điều này đã thúc đẩy sự phát triển của các công nghệ vật liệu phát thải âm, bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.

Một số ví dụ về công nghệ và vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm:

Công nghệ CCU Concrete: Công nghệ này tích hợp CO2 vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Tìm hiểu thêm về công nghệ CCU Concrete.

Vật liệu composite mycelium: Vật liệu này được tạo ra từ sự kết hợp giữa nấm và vật liệu tái chế, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.

Cát olivine: Cát olivine là một loại cát tự nhiên có khả năng hấp thụ và lưu trữ CO2, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.

Tuy nhiên, vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể trong quá trình thương mại hóa, bao gồm chi phí cao, thiếu tiêu chuẩn và định nghĩa thống nhất toàn cầu. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp.

Cơ hội thương mại hóa đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP FI) ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative.

Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 về biến đổi khí hậu (COP26), thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật Đóng góp quốc gia xác định (NDC 3.0) vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia.

Ngành xây dựng hiện đang trải qua một cuộc chuyển đổi lớn với sự xuất hiện của các công nghệ hiện đại, giúp nâng cao năng suất, chất lượng công trình và khả năng cạnh tranh trên thị trường. Các nhà thầu xây dựng tại Việt Nam đang tích cực ứng dụng công nghệ mới vào hoạt động thi công, nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về chất lượng, tiến độ và an toàn lao động.

Từ Bắc đến Nam, trên các công trường xây dựng, sự xuất hiện của máy móc tự động, hệ thống quản lý thi công kỹ thuật số và thiết bị bay không người lái đã trở nên phổ biến. Việc ứng dụng công nghệ này không chỉ giúp đẩy nhanh tiến độ thi công mà còn đảm bảo chất lượng công trình. Dự án Cao tốc Tuyên Quang – Hà Giang là một ví dụ điển hình, nơi công nghệ thi công dầm hộp bê tông cốt thép dự ứng lực liên tục bằng phương pháp đúc hẫng cân bằng đang được áp dụng tại hạng mục cầu Hàm Yên. Phương pháp này đặc biệt thích hợp cho việc xây dựng các kết cấu nhịp có chiều cao mặt cắt thay đổi.

Không chỉ tại miền Bắc, tại Gói thầu số 04 thuộc cao tốc Tuyên Quang – Hà Giang, các nhà thầu cũng đã đưa vào sử dụng hàng loạt máy móc hiện đại như máy khoan nhồi Zoomlion ZR300D và máy lu rung 40 tấn. Những thiết bị này giúp thi công đạt độ chính xác cao. Công ty TNHH Tập đoàn Sơn Hải cũng đã ghi dấu ấn với việc ứng dụng tiến bộ khoa học vào thi công đường bộ cao tốc, sử dụng phương pháp thi công dải phân cách bằng thiết bị tự động, giúp nâng hiệu suất lao động lên mức cao nhất.

Một trong những xu hướng nổi bật hiện nay là việc áp dụng mô hình thông tin công trình (BIM) trong toàn bộ vòng đời dự án. BIM giúp các bên liên quan phối hợp hiệu quả, giảm sai sót thiết kế, tối ưu tiến độ và tiết kiệm chi phí. Nhiều nhà thầu lớn đã đầu tư mạnh mẽ vào phát triển đội ngũ kỹ sư BIM chuyên biệt. Tại Dự án Cầu Mỹ Thuận 2, nhà thầu đã sử dụng hệ thống cốp pha trượt tự động, kết hợp cùng thiết bị kiểm soát độ rung, độ lệch trụ cầu qua hệ thống cảm biến không dây. Cách làm này giúp đẩy nhanh tiến độ thi công và tăng độ chính xác của các cấu kiện quan trọng.

Trong công tác quản lý, giám sát, các công nghệ mới như hệ thống camera giám sát và flycam đang được ứng dụng rộng rãi. Phần mềm quản lý tiến độ, nhật ký thi công số hóa cũng được các đơn vị tư vấn giám sát phát triển và áp dụng mạnh mẽ. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong thi công xây dựng sẽ là xu thế tất yếu và yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của nhà thầu. Những nhà thầu làm chủ được công nghệ, làm chủ được tiến độ và chất lượng công trình sẽ định vị được năng lực cạnh tranh trên thương trường.

Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách thúc đẩy chuyển đổi số trong xây dựng, trong đó có việc khuyến khích ứng dụng BIM, triển khai hệ thống dữ liệu công trình số quốc gia, thúc đẩy sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện môi trường. Đây là cơ hội để nhà thầu Việt không chỉ nâng cao năng lực nội tại mà còn vươn ra thị trường quốc tế. Việc nắm bắt và ứng dụng hiệu quả các công nghệ hiện đại sẽ giúp các nhà thầu xây dựng Việt Nam tăng cường năng lực cạnh tranh, đảm bảo sự phát triển bền vững trong ngành xây dựng.

Nhìn chung, việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong xây dựng đang là xu hướng tất yếu, giúp nâng cao năng suất, chất lượng công trình và khả năng cạnh tranh của các nhà thầu. Với sự hỗ trợ của công nghệ, các nhà thầu xây dựng Việt Nam sẽ có cơ hội để phát triển và vươn ra thị trường quốc tế.