Ở tỉnh Lào Cai, nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số đã biến tiềm năng núi rừng thành hàng hóa, áp dụng khoa học kỹ thuật vào xây dựng thương hiệu sản phẩm, góp phần phát triển kinh tế xanh, bền vững và tạo việc làm cho lao động tại địa phương.

Tại Lào Cai, đồng bào dân tộc thiểu số các xã Văn Bàn, Chiềng Ken, Minh Lương, Nậm Chày, Nậm Xé đã gắn bó mật thiết với những rừng măng. Măng không chỉ giúp họ nuôi sống gia đình mà còn gìn giữ một phần văn hóa bản địa. Tuy nhiên, cuộc sống gắn liền với măng cũng đồng nghĩa với sự bấp bênh: sản lượng không ổn định, giá cả bị thao túng bởi thương lái và thiếu cơ hội vươn ra thị trường lớn.

Những năm gần đây, cùng với sự phát triển của kinh tế hàng hóa, nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số tại địa phương đã tham gia vào các dự án phát triển ngành măng, đưa sản phẩm từng bước chinh phục thị trường. Chị Triệu Thị Lai, người dân tộc Dao ở xã Nậm Xé, tỉnh Lào Cai, là một minh chứng sinh động cho hành trình thay đổi đó. Suốt nhiều năm, cuộc sống của chị gắn với những nhịp thở nơi rừng măng. Với 3-4 hecta rừng, gia đình chị dựa vào những mùa thu hoạch măng để mang lại phần lớn thu nhập hằng năm.

Tuy nhiên, mọi thứ bắt đầu thay đổi từ năm 2020, khi chị tham gia Dự án Thúc đẩy Bình đẳng Giới thông qua Nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất Nông nghiệp và Phát triển du lịch. Thông qua dự án, chị được tiếp cận với kỹ thuật canh tác tiên tiến, cải tạo đất, giúp tối ưu hóa việc trồng măng, tăng năng suất và chất lượng măng. Đặc biệt, chị đã tìm được đầu ra mới ngoài địa phương. Việc bán măng ra các tỉnh lân cận đã giúp giá măng đáng kể, từ 25.000 đồng/kg lên 35.000 đồng/kg măng đã bóc vỏ. Nhờ đó, thu nhập từ măng của gia đình chị tăng từ 20 triệu đồng một vụ lên 30 triệu đồng một vụ cho diện tích trồng 3 hecta.

Năm 2024, chị Triệu Thị Lai thực hiện mục tiêu dài hơi hơn, từ một người nông dân trồng măng, chị quyết tâm gây dựng một mô hình kinh tế tập thể quy mô nhỏ, do chính những người phụ nữ dân tộc thiểu số làm chủ. Nhận được sự đồng hành của chính quyền địa phương, của các cấp Hội phụ nữ, Công ty Tư vấn giải pháp Nông nghiệp và Du lịch CRED, vợ chồng chị Lai cùng 9 hộ gia đình khác trong xã đã thành lập Hợp tác xã Măng Nậm Xé. Thông qua hợp tác xã, các hộ dân có cơ hội được đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật canh tác, bóc vỏ và thu hoạch măng, đồng thời ký kết hợp đồng lâu dài với một công ty thu mua.

Sự thành công và chuyển biến tích cực trong gia đình chị Lai và các hộ lân cận đã tạo động lực mạnh mẽ cho những người phụ nữ khác ở các xã lân cận, thúc đẩy họ chủ động thành lập các hợp tác xã riêng, nắm bắt cơ hội từ giá trị đang ngày càng tăng lên của ngành măng. Tại xã Nậm Chày, Hợp tác xã Măng Dần Thàng do chị Hà Thị Thu Hương làm Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc cũng đang tạo dựng cơ hội kinh doanh và việc làm ổn định, bền vững, giúp bà con vùng núi khó khăn vươn lên thoát nghèo.

Hợp tác xã Măng Dần Thàng được thành lập vào tháng 8/2024 với tổng số 15 thành viên, 100% đều là chị em phụ nữ dân tộc thiểu số tại địa phương. Hợp tác xã hiện nay đang liên kết sản xuất măng với 4 tổ hợp tác, bao gồm 161 hộ dân tại xã Dần Thàng. Năm 2024, Hợp tác xã đã ký kết thỏa thuận hợp tác 10 năm với Công ty Kim Bôi về việc thu mua sản phẩm măng đạt chất lượng do Hợp tác xã sản xuất.

Được tham gia các chương trình tập huấn, chuyển giao công nghệ chế biến và bảo quản măng để hình thành chuỗi chế biến khép kín, tiêu thụ ổn định, hợp tác xã Dần Thàng đã đầu tư 400 triệu đồng xây dựng nhà máy 160m², có thể xử lý tới 1.000 tấn măng tươi mỗi năm. Chặng đường hình thành, phát triển hợp tác xã của chị Triệu Thị Lai, chị Hà Thị Thu Hương cho thấy sự cần thiết của sự liên kết, hợp tác đồng hành giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp và nhà nước, trong quá trình đưa sản phẩm của núi rừng tiếp cận với thị trường trong nước.

Tại các vùng miền, người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng đặc sản vùng cao với tiêu chuẩn an toàn, truy xuất nguồn gốc và giá trị văn hóa đi kèm. Những sản phẩm măng rừng với vị ngọt thanh, độ giòn đặc trưng và được chế biến theo quy trình sạch của Lào Cai đang dần khẳng định vị thế không chỉ tại các chợ truyền thống, mà có mặt tại các hội chợ, trên quầy kệ của các siêu thị, và trên các nền tảng bán hàng thương mại điện tử.

Tiếp nối hành trình phát triển kinh tế hàng hóa vùng dân tộc thiểu số và miền núi, cần có chính sách dài hạn từ Nhà nước, từ Bộ Công Thương và các Bộ, ngành, cơ quan, tổ chức trong việc hỗ trợ hạ tầng sản xuất, vốn tín dụng ưu đãi, chuyển giao khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại và bảo hộ thương hiệu. Quan trọng hơn cả là niềm tin vào năng lực của những người phụ nữ vùng cao, trao cho họ cơ hội để góp sức phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Thu nhập có hạn và nhiều khoản phải chi là tình cảnh chung của nhiều người. Câu nói “Cái khó bó cái khôn” là một ví dụ điển hình cho tình huống này. Câu nói này muốn nói rằng, do tài chính eo hẹp, nên một số việc dù biết là nên làm nhưng vẫn không thể thực hiện.

Câu chuyện của một cặp vợ chồng dưới đây là một ví dụ điển hình. Thu nhập thấp, lại có nhiều khoản cố định phải chi, nên bao dự định và mong muốn đều chỉ có thể gói gọn trong một hơi thở dài. Người vợ trong bài tâm sự cho biết, bản thân đang làm việc trong lĩnh vực kế toán, với mức lương 9 triệu/tháng. Chồng cô cũng đóng góp 15 triệu tiền lương, vậy là mỗi tháng gia đình họ có 24 triệu để trang trải chi tiêu. Hiện tại, họ mới có một con nhỏ 3 tuổi.

Tuy nhiên, người vợ không thích công việc hiện tại và muốn chuyển sang ngành khác, cụ thể là nhân viên kinh doanh với lương cơ bản 7 triệu/tháng. Nhưng vì mỗi tháng cần lương cố định nên cô cứ chần chừ và bỏ lỡ nhiều cơ hội. Hiện tại, gia đình cô còn đang nợ 200 triệu nữa. Mỗi tháng cố gắng lắm thì vẫn tiêu hết gần 20 triệu, thực sự là không tiết kiệm hơn được.

Nhiều khi, cô thấy bế tắc quá và mong mọi người cho lời khuyên. Trong phần bình luận của bài đăng, phần lớn mọi người đều đồng tình khuyên cô vợ này không nên chuyển ngành, bởi nợ 200 triệu, mỗi tháng chi gần 20 triệu mà giờ hụt mất một nguồn thu nhập, chắc chắn gia đình sẽ rất khó xoay sở.

Một người khuyên: “Tình hình thế này thì có chán vẫn phải làm tiếp thôi mom ạ. Hoặc là vừa làm kế toán, vừa kiếm thêm việc ngoài giờ buổi tối mà làm, cũng có đồng ra đồng vào mà vất vả chút thôi vì con mới có 3 tuổi, tối chắc vẫn bám bố mẹ nhiều”. Một người khác chia sẻ: “Nếu nhảy sang công việc khác thì lương về tay ít nhất cũng phải hơn lương bây giờ, mới nên nhảy chứ. Nhân viên kinh doanh lương cơ bản 7 triệu nhưng chưa có kinh nghiệm thì cứ xác định 3-4 tháng đầu không được 7 triệu đâu, có khi còn chẳng được đồng nào nếu không đủ KPI cơ bản ấy…”.

Một người khác đồng tình: “Cố trả cho xong món nợ 200 triệu kia rồi tính tiếp mom ạ, chứ còn nợ mà tình hình thế này, chuyển việc thì cũng hơi nguy hiểm đấy”.

Làm sao thoát cảnh thu nhập eo hẹp? Thu nhập eo hẹp là tình cảnh của không ít cặp vợ chồng ở thời điểm hiện tại, dù công việc của cả 2 có là gì đi chăng nữa. Vượt qua được thế khó này là thách thức không nhỏ, đòi hỏi sự kiên trì tới từ cả 2 phía.

1 – Phân tích, tối ưu hóa chi tiêu: Trước khi nghĩ đến việc tăng thu nhập, điều quan trọng đầu tiên là phải rà soát và tối ưu hóa toàn bộ chi tiêu hiện tại của gia đình. Vợ chồng nên cùng nhau bàn bạc, lập một bảng chi tiêu chi tiết các khoản cố định (tiền thuê nhà, điện nước, internet, học phí con cái,…) và các khoản biến đổi (ăn uống, đi lại, giải trí, mua sắm).

2 – Tối ưu hóa công việc hiện tại và tìm kiếm cơ hội thăng tiến: Trước khi nghĩ đến việc tìm thêm việc khác, hãy tận dụng tối đa tiềm năng tại nơi làm việc hiện tại. Chúng ta cần tự làm nổi bật bản thân bằng cách làm việc hiệu quả hơn, chủ động nhận thêm trách nhiệm, đề xuất các ý tưởng cải tiến và luôn cố gắng hoàn thành công việc xuất sắc.

3 – Xây dựng thương hiệu cá nhân, mở rộng mối quan hệ: Bạn có thể xây dựng thương hiệu cá nhân bằng cách chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm của mình trên các nền tảng mạng xã hội, blog cá nhân hoặc các hội nhóm chuyên môn đúng với lĩnh vực bạn đang theo đuổi. Khi được biết đến như một chuyên gia, các cơ hội hợp tác, cơ hội việc làm, cơ hội tăng thu nhập sẽ rộng mở hơn rất nhiều.