Ngành xây dựng đang đứng trước một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với việc tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để bảo vệ môi trường và đảm bảo sự phát triển bền vững.

Trong bối cảnh đó, vật liệu xây dựng phát thải âm (carbon-negative materials) đã trở thành một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường. Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Xu hướng này không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh, nơi mà các báo cáo ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng.

Cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép. Điều này đã thúc đẩy sự phát triển của các công nghệ vật liệu phát thải âm, bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.

Một số ví dụ về công nghệ và vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm:

Công nghệ CCU Concrete: Công nghệ này tích hợp CO2 vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Tìm hiểu thêm về công nghệ CCU Concrete.

Vật liệu composite mycelium: Vật liệu này được tạo ra từ sự kết hợp giữa nấm và vật liệu tái chế, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.

Cát olivine: Cát olivine là một loại cát tự nhiên có khả năng hấp thụ và lưu trữ CO2, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.

Tuy nhiên, vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể trong quá trình thương mại hóa, bao gồm chi phí cao, thiếu tiêu chuẩn và định nghĩa thống nhất toàn cầu. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp.

Cơ hội thương mại hóa đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP FI) ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative.

Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 về biến đổi khí hậu (COP26), thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật Đóng góp quốc gia xác định (NDC 3.0) vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia.

Chương trình nghệ thuật sáng tạo ‘Gom Show – Âm thanh từ gốm’ đã đưa những thanh âm từ gốm Việt lên sân khấu, tạo nên một dòng chảy nghệ thuật đương đại độc đáo. Đây là hành trình âm thanh đặc biệt, nơi những chiếc bàn xoay gốm trở thành người dẫn chuyện, và các vật dụng gốm như chum, vại, niêu, chiêng, chuông… có cơ hội kể câu chuyện của riêng mình thông qua những thanh âm hoà tấu, đồng điệu, riêng biệt.

Nghệ sĩ Đinh Anh Tuấn, thành viên của nhóm tác giả Gom Show, chia sẻ rằng chương trình này tìm về bản chất của văn hóa gốm, vốn được hình thành từ đất, nước, lửa – những yếu tố đã gắn bó với con người từ hàng nghìn năm trước. ‘Văn hóa gốm từ đất, nước, lửa. Yếu tố đó là con người hòa mình vào thiên nhiên, khai thác thiên nhiên từ hàng nghìn năm trước. Và bây giờ không thay đổi, vẫn là đất, nước, lửa, đó là triết lý rất bền bỉ.’

Nghệ sĩ Trần Quốc Thịnh cũng bày tỏ rằng nhạc cụ được tạo ra từ chính chất liệu làm nên chúng, và âm sắc của chất liệu được chuyển tải rất rõ. ‘Ví dụ nhạc cụ trong chương trình như chung thanh, chiêng sành. Âm sắc của chất liệu được chuyển tải rất rõ. Ở chung thanh, mình cảm giác có một số âm sắc và dải tần âm sắc của các chất liệu khoáng chất tạo nên chúng’.

Show diễn không chỉ là hành trình âm thanh sử dụng thủ pháp ước lệ kể câu chuyện của đất của người bằng ngôn ngữ không lời, mà còn kết nối một di sản vừa hữu hình vừa trầm sâu trong tâm thức – văn hoá gốm. Thông qua chương trình, nghệ sĩ muốn gửi gắm tới khán giả giá trị khai thác từ vật liệu của tự nhiên, thiên nhiên gần gũi với con người và đó là cái lõi cuối cùng của văn hóa gốm.

Thông qua việc sử dụng các vật dụng gốm như nhạc cụ, chương trình ‘Gom Show – Âm thanh từ gốm’ đã thể hiện một cách sáng tạo và độc đáo về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, cũng như giá trị văn hóa của gốm Việt Nam.