Xu hướng sử dụng xe máy điện tại Việt Nam đang ngày càng phổ biến, tuy nhiên đa phần các mẫu xe máy điện hiện nay đều có thiết kế pin gắn chặt trong xe. Điều này gây ra nhiều bất tiện cho người dùng, đặc biệt là những người làm nghề giao hàng, vận chuyển hành khách, khi họ phải dành nhiều thời gian để đẩy xe đến nơi cắm sạc. Không chỉ vậy, việc cắm sạc trực tiếp vào ổ điện tại nhà cũng tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, khi số lượng xe máy điện tăng lên và các vụ cháy, nổ pin xe điện ngày càng nhiều.

Đặc biệt, tại các chung cư cũ và nhà trọ, việc sạc xe máy điện thậm chí bị cấm, tạo nên khó khăn cho người lao động. Trước những khó khăn này, nhiều người lao động tại Thành phố Hồ Chí Minh đã tìm đến các giải pháp thay thế, như sử dụng xe máy điện có thể đổi pin. Anh Nguyễn Ngọc Sỹ, một lái xe công nghệ, đã chọn thuê xe máy điện của hãng Selex, một doanh nghiệp Việt Nam đang hoạt động tại Thành phố Hồ Chí Minh. Với giải pháp này, khi xe hết pin, các lái xe có thể đến các điểm sạc để đổi pin, giúp giảm thiểu thời gian chờ sạc và tăng cường an toàn.

Việc triển khai các điểm đổi pin công cộng đang gặp khó khăn do vấn đề mặt bằng. Hiện tại, chỉ một số doanh nghiệp như Honda và Selex đang xây dựng các điểm đổi pin, nhưng số lượng vẫn còn hạn chế. Để đạt được mục tiêu khuyến khích người lao động chuyển đổi sang xe máy điện, số lượng điểm đổi pin cần được tăng lên đáng kể.

Người dân tại Thành phố Hồ Chí Minh đang tích cực hưởng ứng chủ trương và hướng dẫn của chính quyền. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu, cần có sự hỗ trợ và quyết sách từ chính quyền để thúc đẩy sự phát triển của xe máy điện và các dịch vụ hỗ trợ đi kèm. Sự phát triển của xe máy điện không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường, mà còn giúp người lao động tiết kiệm chi phí và tăng cường an toàn khi tham gia giao thông.

Hiện tại, một số doanh nghiệp đang tích cực đầu tư vào hệ thống đổi pin cho xe máy điện. Selex là một trong những doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực này, với mục tiêu cung cấp giải pháp đổi pin an toàn và tiện lợi cho người dùng xe máy điện. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu lớn hơn, cần có sự tham gia và hỗ trợ của nhiều doanh nghiệp và tổ chức khác.

Chiếc xe máy điện “made-in-Vietnam” Datbike Quantum S1 đã thực hiện thành công hành trình từ Hà Nội đến Đèo Đá Trắng (Phú Thọ) và quay trở lại trong một lần sạc. Đây là một thử thách không nhỏ đối với bất kỳ chiếc xe điện nào, đặc biệt khi phải vượt qua các cung đường phức tạp với đủ loại địa hình và thời tiết thất thường.

Với mục tiêu phá vỡ giới hạn quen thuộc của xe điện đô thị, Datbike đã hướng đến việc tạo ra một chiếc xe có khả năng bứt tốc, leo đèo và chạy đường dài tương đương hoặc thậm chí vượt qua nhiều mẫu xe xăng phổ thông. Trong chuyến đi thử nghiệm, chiếc Datbike Quantum S1 đã di chuyển được gần 245 km chỉ với một lần sạc, bao gồm cả việc chinh phục cung đường gần 120 km lên đến đèo Đá Trắng và quay trở về.

Kết quả thu được là một hành trình đầy bất ngờ, với cảm giác lái chắc chắn, phản hồi tay ga nhạy bén và màn hình LED cỡ lớn ngay trước mặt sáng rõ từng thông số. Thiết kế vành lớn, lốp xe dày cùng hệ thống treo cứng cáp giúp chiếc xe không hề gây cảm giác “mong manh” khi di chuyển trên đoạn đường từ đô thị rồi tiếp nối tỉnh lộ dù khá đẹp nhưng vẫn không ít ổ gà, gờ mấp mô và phương tiện lớn.

Cảm giác lên ga của S1 không thua xe xăng 150cc, thậm chí còn có phần “hiểm hóc” hơn khi cần tăng tốc nhanh, không độ trễ. Khi xuống đèo, hệ thống phanh động cơ – vốn là một phần của hệ thống tái sinh năng lượng – hãm tốc đều, mượt và an toàn. Người lái chỉ cần thả ga, mô-tơ lập tức biến thành máy phát, giữ cho xe không trôi tự do mà đồng thời… nạp lại pin. Chỉ sau hơn 4 km đổ dốc, mức pin tăng thêm 2%, như thể xe đang tự thưởng cho người lái một phần năng lượng mới, vừa giảm áp lực, vừa tiết kiệm.

Trên đỉnh Đèo Đá Trắng, nơi cao nhất nhìn xuống những triền núi trùng điệp, chiếc Quantum S1 vẫn còn gần 60% pin. Cả buổi trưa rong ruổi chụp hình, dựng chống giữa đám xe xăng, chiếc S1 đứng đó – không mùi, không tiếng ồn, và gần như chẳng hao pin bao nhiêu ngay cả khi bật đèn hay sạc điện thoại từ cổng USB-A hoặc USB-C tích hợp.

Chiều xuống, hành trình quay về lại tiếp tục thử thách xe khi mặt trời rút về sau núi và nhiệt độ bắt đầu giảm. Đèn LED ban đêm của S1 sáng trắng, cắt xuyên màn sương dày dọc quốc lộ. Chế độ cruise control (giữ ga tự động) phát huy tối đa tác dụng, giúp người lái thư giãn cổ tay, thả lỏng một bên tay khi chạy đường thẳng mà xe vẫn giữ đúng tốc độ đã cài đặt.

Quantum S1 thực tế đã chứng minh rằng: Xe điện không chỉ để đi chợ hay đến công sở. Nếu được thiết kế tốt, tối ưu động cơ, trang bị đầy đủ các công nghệ kiểm soát hành trình, phanh hồi năng lượng và bảng điều khiển thông minh, thì xe điện hoàn toàn có thể là bạn đồng hành đường dài, thậm chí chinh phục đèo núi không hề thua kém xe xăng truyền thống.

Thành phố Hồ Chí Minh đang đặt mục tiêu chuyển đổi toàn bộ 400.000 tài xế công nghệ từ xe xăng sang xe điện trong ba năm tới. Đây là một mục tiêu đầy tham vọng, phù hợp với xu thế phát triển bền vững của các đô thị hiện đại. Tuy nhiên, nếu không có lộ trình hợp lý và chính sách hỗ trợ đồng bộ, việc chuyển đổi này có thể trở thành gánh nặng cho hàng trăm nghìn lao động vốn đã mong manh trước cơm áo gạo tiền.

Hiện tại, thành phố Hồ Chí Minh có khoảng 7,6 triệu xe máy và hơn 800.000 ô tô. Trong số đó, khoảng hơn 400.000 xe máy được sử dụng để chở khách và giao hàng qua các ứng dụng công nghệ. Mặc dù chỉ chiếm chưa đầy 5% tổng số phương tiện, nhưng lại đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giúp thành phố vận hành thông suốt trong bối cảnh giao thông ngày càng quá tải.

Mỗi ngày, tài xế công nghệ rong ruổi trên đường từ sáng sớm đến tối muộn. Họ không chỉ đưa đón hành khách, giao hàng cho các doanh nghiệp thương mại điện tử mà còn góp phần giảm nhu cầu sở hữu xe cá nhân của người dân. Tuy nhiên, đây lại là nhóm lao động dễ bị tổn thương nhất trong xã hội. Thu nhập trung bình của tài xế công nghệ hiện chỉ khoảng 8,7 triệu đồng mỗi tháng, thấp hơn mức trung bình 10,9 triệu đồng của thành phố. Phần lớn trong số họ là lao động ngoại tỉnh, phải trang trải chi phí sinh hoạt đắt đỏ nên gần như không có tích lũy.

Một chiếc xe máy điện tiêu chuẩn hiện có giá cao hơn thu nhập trung bình hàng tháng của họ – một rào cản tài chính không nhỏ. Nếu bắt buộc chuyển đổi sang xe điện trong khi chưa có hỗ trợ cụ thể, nhiều người sẽ phải vay mượn hoặc bỏ nghề. Chính sách chuyển đổi, nếu thực hiện theo hướng bắt buộc, có thể tác động trực tiếp đến sinh kế của hàng trăm nghìn người. Với nhiều tài xế, chiếc xe không chỉ là phương tiện mưu sinh mà còn là tài sản lớn nhất mà họ sở hữu.

Việc rời bỏ nghề không chỉ đẩy những lao động này vào cảnh khó khăn mà còn gây xáo trộn chuỗi dịch vụ vận tải – logistics vốn đang giúp thành phố vận hành trơn tru. Người tiêu dùng cũng sẽ bị ảnh hưởng khi dịch vụ giao hàng và chở khách bị gián đoạn.

Ở góc độ pháp lý, câu chuyện càng cần được cân nhắc thận trọng. Hiến pháp, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư đều bảo vệ quyền tự do kinh doanh của các doanh nghiệp cung cấp nền tảng, trong khi xe máy xăng hiện vẫn là phương tiện hợp pháp theo Luật Giao thông đường bộ và Luật Bảo vệ môi trường.

Một quyết định hành chính cứng nhắc có thể xung đột với các quy định hiện hành, đồng thời tạo ra rào cản tiếp cận việc làm đối với nhóm lao động yếu thế.

Thế giới đã có những kinh nghiệm thành công về chuyển đổi xe điện, điển hình là Thâm Quyến (Trung Quốc) và New Delhi (Ấn Độ). Thâm Quyến đã trợ cấp tối đa tương đương 7 triệu đồng cho mỗi xe điện hai bánh và thêm hơn 5 triệu đồng cho việc tiêu hủy xe xăng cũ. Tài xế công nghệ được vay ưu đãi, giảm 30% giá điện sạc và chính quyền còn miễn phí đất để lắp đặt trạm đổi pin tại các siêu thị, bãi đỗ xe.

New Delhi cũng áp dụng chính sách tương tự với mức trợ cấp từ 3 đến 9 triệu đồng mỗi xe, miễn phí đường bộ khoảng 600.000 đồng mỗi năm và hỗ trợ vay mua xe điện với lãi suất thấp. Chương trình FAME II của Ấn Độ dành tới hơn 60% ngân sách cho trợ giá mua xe và hơn 30% cho phát triển hạ tầng sạc.

Chuyển đổi sang phương tiện xanh là xu thế không thể đảo ngược, nhưng thành công hay thất bại phụ thuộc vào cách thực hiện. Một lộ trình mềm dẻo, nhân văn, đặt sinh kế người lao động vào trung tâm là điều kiện tiên quyết.

Các chuyên gia cho rằng, trước mắt, nên ưu tiên chuyển đổi với nhóm tài xế chạy toàn thời gian và xe đã sử dụng trên 10 – 12 năm, những đối tượng có tần suất di chuyển cao và gây phát thải lớn. Song song đó, cần đa dạng lựa chọn phương tiện, trong đó xe hybrid có thể là giải pháp trung gian, giúp giảm phát thải mà không tạo ra gánh nặng tài chính quá lớn.

Thành phố cũng cần tính đến các gói hỗ trợ tài chính như trợ giá trực tiếp, hỗ trợ tiêu hủy xe cũ và gói vay ưu đãi dành riêng cho tài xế công nghệ, đặc biệt là nhóm lao động ngoại tỉnh. Phát triển hạ tầng sạc đồng bộ tại các chợ, bến xe, siêu thị – những nơi tài xế thường xuyên lui tới – cũng là bước đi cấp thiết.

Giấc mơ về một thành phố xanh sẽ không thể thành hiện thực nếu những người trực tiếp tham gia vận hành đô thị bị ra rìa. Một chính sách có lý, có tình, có lộ trình rõ ràng sẽ vừa giúp bảo vệ môi trường, vừa đảm bảo sinh kế cho người lao động, đồng thời tạo cơ hội phát triển công nghiệp xanh trong nước.

Nếu TP. HCM làm tốt, biết đâu trong vài năm tới, thành phố này sẽ được nhắc đến như một biểu tượng giao thông xanh của cả nước, thậm chí là cả khu vực Đông Nam Á trong tư cách một thành phố không chỉ năng động, sôi động mà còn đáng sống.