Trong thời đại hiện nay, trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi cách cá nhân làm việc. Tuy nhiên, hiệu suất tổ chức vẫn chưa có những chuyển biến đáng kể. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là gì? Có phải vì thiếu tầm nhìn, thiếu không gian thử nghiệm, và thiếu một cộng đồng nội bộ dám học hỏi?
Xuất phát từ trực giác của bản thân về sự hỗ trợ của AI trong việc tăng năng suất lao động cá nhân, tôi đã tìm hiểu và thấy rằng các khảo sát ở Mỹ và Đan Mạch chỉ ra rằng người lao động có thể làm việc hiệu quả hơn, tiết kiệm hàng chục phút mỗi ngày, và tăng năng suất lao động lên gấp 3 lần. Tại Việt Nam, trong các buổi huấn luyện cho các ngân hàng, viễn thông và tập đoàn, chỉ cần vài buổi, nhân viên đã có thể rút ngắn đáng kể thời gian phân tích báo cáo, viết email, thậm chí viết code hay dựng bài thuyết trình PowerPoint bằng cách sử dụng các lệnh đơn giản.
Thế nhưng, tại sao sự hiệu quả này lại không lan tỏa sang cấp độ tổ chức? Có thể do các yếu tố như văn hóa, quy trình và mô hình khuyến khích trong tổ chức đã không thay đổi để thích ứng với sự phát triển của AI. Các doanh nghiệp thường quen với việc “mua giải pháp” thay vì tự tạo ra những thay đổi cần thiết cho tổ chức mình.
Một chuyên gia đã chỉ ra rằng ba yếu tố quan trọng để triển khai AI thành công trong tổ chức bao gồm: Lãnh đạo, Phòng thí nghiệm và Cộng đồng. Đây chính là “tam giác thích ứng AI”. Lãnh đạo cần có tầm nhìn và định hướng rõ ràng, phòng thí nghiệm giúp tạo ra không gian thử nghiệm và phát triển các giải pháp AI nội bộ, còn cộng đồng cần có tinh thần học hỏi và sẵn sàng thay đổi.
Một số tổ chức đã có những bước tiến đáng kể trong việc triển khai AI. Ví dụ, một trường đại học lớn đã đưa ra định hướng rõ ràng về việc khuyến khích thử nghiệm và áp dụng AI trong công việc. Phòng công nghệ thông tin và Trung tâm Đổi mới sáng tạo đã trở thành Phòng thí nghiệm giúp thử nghiệm các tác nhân AI nội bộ để xử lý email sinh viên và tự động hóa phản hồi.
Tuy nhiên, vẫn còn một vấn đề tồn tại là sự im lặng của người lao động khi sử dụng AI trong công việc. Nhiều người lao động đang sử dụng AI một cách ngầm, như những “robot bí mật”, vì sợ bị hiểu nhầm là lười biếng hoặc vi phạm quy định về bảo mật. Do đó, lãnh đạo doanh nghiệp cần tạo ra một môi trường làm việc mở và khuyến khích nhân viên thử nghiệm AI một cách công khai.
Để thích ứng với AI, các lãnh đạo doanh nghiệp cần công khai vùng cho phép (sandbox) để thử nghiệm AI một cách hợp pháp, được ghi nhận và có thể được thưởng. Phần thưởng không nhất thiết là tiền mà có thể là được nghỉ thêm, được thăng chức, được tham gia nhóm thí điểm.
AI không chỉ là một công cụ, mà còn là phép thử sự trung thực, sự cam kết của lãnh đạo và hiệu quả của tổ chức. Để thích ứng với AI, cần có một tầm nhìn xa, một không gian thử nghiệm và một cộng đồng nội bộ dám học hỏi.